Związki z toksycznymi osobami mają zawsze kilka wspólnych elementów. Jednym z nich jest próba utrzymania Cię jak najdłużej przy sobie. Często przybiera to wręcz agresywny wymiar, kiedy dana osoba jest gotowa dosłownie zamknąć Cię u siebie w mieszkaniu, żebyś tylko nie mogła jej uciec. Często zdarza się to w związkach, ale także w rodzinie czy między przyjaciółmi. Każda toksyczna osoba będzie starała się mieć Cię blisko.

Traktowanie innych jak środek do celu
Nie myśl jednak, że wynika to z przywiązania do Ciebie albo miłości. Osoby toksyczne mogą nas kochać, ale kiedy starają się zbudować z nami więź, niekoniecznie chodzi im o stworzenie silnej romantycznej relacji. Dla nich jesteś tylko środkiem do pewnego celu, na przykład posiadania dobrze prezentującej się partnerki, która będzie robiła dokładnie to, czego sobie zażyczy. W takim układzie możesz powiedzieć, że chodzi o miłość, ale toksyczne osoby w pierwszej kolejności zawsze będą myślały o sobie, nawet jeśli będą bardzo starały się respektować twoje potrzeby i prośby. Dla toksycznej osoby zawsze będziesz możliwością, a dopiero w drugiej kolejności wartościową osobą, o ile w ogóle będą patrzyły na Ciebie w taki sposób. Masz być blisko, bo możesz się przydać, nie możesz więc zbyt mocno się oddalać.

W jego oczach stajesz się jego własnością
To myślenie charakterystyczne dla psychopatów, ale niektóre toksyczne osoby również je przejawiają. Patrzenie na ludzi, jak na swoją własność, jest bardzo częste. Zdarza się nawet w zupełnie normalnych związkach, skąd rodzą się zazdrości i roszczenia. Dla toksycznej osoby możesz być własnością, ale niekoniecznie taką, o którą trzeba dbać, a w zasadzie wręcz przeciwnie, którą można pozostawić samą sobie, ale jednocześnie do której wymaga się, żeby była w pełni posłuszna i co najważniejsze, nie szła do nikogo innego. Od teraz każda osoba w twoim otoczeniu będzie przez toksyczną osobę postrzegana jako zagrożenie, bo będzie mogła przejąć nad Tobą kontrolę. Dlatego trzyma Cię blisko, żeby móc Cię kontrolować i nie dopuścić do tego, żeby w twoim najbliższym otoczeniu pojawił się ktoś, kto mógłby Cię ukraść.

Toksyczni ludzie chcą wykorzystać Cię w całości
Niestety, ale dla toksycznej osoby będziesz cenna, dopóki się Tobą nie znudzi albo nie wykorzysta Cię w pełni. Ten drugi wariant jest znacznie bardziej prawdopodobny. Będzie trzymał Cię blisko tak długo, aż jeszcze będzie istniał choć cień szansy, że może coś dzięki Tobie uzyskać. Mogą to być kontakty, ale także zwykłe około związkowe rzeczy. Możesz być mu potrzebna, żeby dobrze prezentował się w towarzystwie albo żebyś zaspokajała jego potrzeby. Wbrew pozorom toksyczne osoby niekoniecznie chcą, żeby stało Ci się coś złego, ale w pewien sposób będą Cię wyzyskiwali. Mogą się o Ciebie troszczyć, bo wiedzą, że w ten sposób będziesz bardziej skłonna się im podporządkować. Dlatego możesz nawet nie wiedzieć, że twoja relacja jest toksyczna, aż nie będzie za późno, żeby się z niej wycofać.

Ludzie nieraz zadają sobie pytanie, czy w naszym nowoczesnym, ciągle przyśpieszającym świecie jest miejsce na miłość. Na taką prawdziwą, romantyczną i dozgonną, rodem z filmów, czy dzieł literackich, jakie przeszły do kanonu lektur obowiązkowych. A może pytanie należy sformułować zupełnie inaczej, a mianowicie: „Czy miłość romantyczna istniej?”. Tutaj u niektórych pojawi się nuta niepokoju. Ktoś zapyta: „Ale jak to? Przecież od lat tworzę udany związek oparty na miłości”. Jednak znajdą się i tacy, których życie nieprzyjemnie doświadczyło. Być może kogoś nurtuje kwestia zasadności stwierdzenia, że miłość jest podstawą związku. Rzec można jedno – ten niezwykle subtelny temat można rozpatrywać na wiele sposobów i pewnie każdy z nich zawiera w sobie jakieś akceptowalne szerzej uzasadnienie.


Miłość to nie uczucie, czyli o odnajdywaniu ponadromantycznych powiązań


Miłość jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Każdy pragnie być akceptowany i – najogólniej rzecz ujmując – dla kogoś ważny. Świadomość, że mamy kogoś, kto zawsze na nas czeka, wspiera oraz stawia na szczycie hierarchii życiowych priorytetów, stanowi motywację do podejmowania działań, a także do pracy nad samym sobą. Dotychczas powstało wiele definicji miłości, tworzonych głównie przez psychologów, filozofów, czy teologów. Choć posiadają one elementy wspólne, żadna nie jest tą – można powiedzieć - powszechnie obowiązującą. Nie ma jednego wytłumaczenia i sprecyzowania całego szeregu zachowań, motywów i odczuć, jakie towarzyszą stanowi określanemu mianem miłości. Zawarte wyżej, nieco kontrowersyjne stwierdzenie „miłość to nie uczucie”, również ma swoje uzasadnienie. Odwołamy się w tym miejscu do słów dra hab. Bartłomieja Dobroczyńskiego, związanego zawodowo z Instytutem Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wskazuje on, że uczucia ze swej definicji są czymś krótkotrwałym. Miłość jego zdaniem jest stanem bliższym woli, aniżeli uczuciu, wymagającym zaistnienia i zaangażowania wielu różnych procesów psychologicznych, przy równoczesnym wspomaganiu ze strony intelektualnej. Można ją porównać do dbania o ogród – potrzeba do tego poświęcenia, czasu, samodyscypliny, powtarzalności pewnych zabiegów, a nawet specjalnego rozkładu zajęć i czasem bolesnych rezygnacji z pewnych rzeczy. Jest to więc coś bardzo złożonego.
Często słyszymy, że między dwojgiem ludźmi musi być chemia. Stwierdzenie to przeniknęło do języka potocznego ze świata nauki. Ktoś na sam widok lub zapach drugiej osoby doznaje euforycznych stanów, przypominających te po zażyciu alkoholu lub środków odurzających. Istnienie takiej „chemii” można nawet sprawdzić za pomocą przyrządów mierzących parametry fizjologiczne – synchronizują się oddechy i rytmy serca. Wszystko to ma podłoże ewolucyjne. Powyższe czynniki wskazują na swego rodzaju seksualno-rozrodcze dopasowanie. Wszystko to często łączy się z niemal bezkrytycznym postrzeganiem partnera i trwa dwa, góra cztery lata. Po tym czasie ktoś nagle orientuje się, że porywająca spontaniczność tak naprawdę jest brakiem chęci życiowej stabilizacji, a uroczy śmiech w rzeczywistości przypomina rechot. Psychologowie uznaliby, że te minione lata były czasem na znalezienie nowych, stabilnych powiązań między osobami, zbudowanie odpowiedniej więzi i wewnętrzne wyrażenie zgodny na „bycie razem”. Związek musi przejść na wyższy poziom, stać się swego rodzaju instytucją. Dwoje ludzi zaczynają łączyć interesy i problemy dnia codziennego – zakup domu lub mieszkania, wybór sprzętów, kredyt, planowanie urlopu itd. Niektóre pary nie wytrzymują tej próby.


Miłość to za mało – tajemnice szczęśliwego związku


Czy sama miłość wystarczy, aby wieść szczęśliwe życie w udanym związku? Danielle B. Grossman, kalifornijska psychoterapeutka specjalizująca się w terapii rodzin oraz par stworzyła długą listę emocjonalnych umiejętności, jakie jej zdaniem są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania związku. Po pierwsze istotne jest rozpoznawanie emocji odczuwanych przez partnera w danej chwili, a także nazywanie i bezpośrednie komunikowanie swoich emocji. Maskowanie, tłumienie w sobie, albo oczekiwanie, że druga osoba odgadnie co nas dręczy, nie jest właściwym działaniem. Tak samo istotne jest radzenie sobie z emocjami w taki sposób, aby nie dopuścić do ich destruktywnego wpływu na partnera. Ciągłe odreagowywanie lub zwracanie się do drugiej osoby bez należnego jej szacunku, jest niedopuszczalne. Tak samo jak nieumiejętność przyjmowania odpowiedzialności na swoje czyny i nieprzepraszanie za nie. Kolejna kwestia to zdolność śmiania się z siebie i spojrzenia na wszystko ze zdrowym dystansem. Niezastąpiona jest też umiejętność przyjmowania słusznej krytyki, bez zaprzeczania, czy stosowania takich taktyk jak obwinianie i zastraszanie. Co jeszcze jest ważne? Dalej amerykańska badaczka wskazuje na następujące aspekty:


- stawianie granic mając na uwadze swoje zdrowie fizyczne i psychiczne
- umiejętność samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie; brak uzależnienia od partnera.
- akceptacja opinii i przekonań partnera, odmiennych od naszych; akceptowanie różnic między nami a partnerem.
- brak chęci do kontroli partnera i stosowania szantażu emocjonalnego.


Na koniec wskazuje na umiejętność akceptacji nudy i prozy życia, a także ujemnych cech charakteru partnera, czy tego, że nie zawsze będziemy zrozumiani. Cenne jest skoncentrowanie się na tym co jest, a nie rozpamiętywanie tego co było. Trzeba też pogodzić się ze świadomością, że każdy wybór ma swoje plusy i minusy, z którymi nieraz przyjdzie nam się mierzyć do końca życia.

Zaproszenie na spotkanie to moment kulminacyjny wczesnej fazy znajomości online, który jednocześnie stanowi największe wyzwanie psychologiczne. Presja, by nie wydać się zbyt natarczywym, nieśmiałym lub, co gorsza, zdesperowanym, potrafi paraliżować nawet najbardziej elokwentne osoby. Kluczem do sukcesu jest zrozumienie, że pewność siebie nie polega na agresywności czy braku wrażliwości, lecz na spokojnym, klarownym i wzajemnie szanującym zakomunikowaniu intencji. Brzmieć pewnie to znaczy brzmieć jak osoba, która oferuje wartościowe doświadczenie (swoje towarzystwo) i jednocześnie szanuje autonomię drugiego człowieka, dając mu przestrzeń na komfortową odpowiedź. Desperacja zaś objawia się w języku niepewności, niejasności i emocjonalnym obciążeniu propozycji.

Pierwszym fundamentem pewnego zaproszenia jest właściwy moment i fundament. Zaproszenie rzucone w próżnię, po dwóch wymianach zdań, brzmi jak odhaczenie punktu z listy. Pewne zaproszenie wynika naturalnie z dobrej, już istniejącej rozmowy. To znaczy, że zbudowaliście już pewną nić porozumienia, wymieniliście kilka dłuższych wiadomości, może mieliście krótką rozmowę głosową. Macie wspólny temat, żart, który was rozśmieszył, lub podobny pogląd. W tym kontekście zaproszenie nie jest „skokiem na głęboką wodę”, tylko kolejnym, logicznym krokiem w rozwijającej się relacji. Na przykład, jeśli rozmawialiście o ulubionych kawiarniach, naturalne jest: „Świetnie, że też lubisz tę palarnię! A co powiesz na to, żeby sprawdzić na żywo, czy ich nowa latte z kardamonem jest tak dobra, jak mówią? Możemy wbić w sobotnie popołudnie”. Zaproszenie oparte na wspólnej płaszczyźnie nie brzmi wymuszenie, bo jest kontynuacją tematu, który was już łączy. Właśnie dlatego kluczowa jest wcześniejsza, uważna rozmowa – ona daje ci materiał do zbudowania naturalnego, spersonalizowanego przejścia.

Sam język zaproszenia musi być konkretny, lekki i pozbawiony obciążenia emocjonalnego. To jest sedno różnicy między pewnością a desperacją. Porównaj dwa sformułowania:

„Hej, może kiedyś byśmy się mogli gdzieś spotkać… jakbyś miała czas… nie wiem, tylko jak chcesz oczywiście.”

„Słuchaj, bardzo miło mi się z Tobą rozmawia. Mam ochotę to kontynuować przy dobrej kawie. Proponuję [konkretna kawiarnia] w [konkretny dzień, np. sobotę] około [konkretna godzina]. Jak brzmi?”

Pierwsze zdanie jest pełne niepewności („może”, „kiedyś”, „gdzieś”, „jakbyś”), co przerzuca cały ciężar organizacji i decyzji na drugą stronę. Brzmi jak błaganie o łaskę. Drugie zdanie jest proste i składa się z trzech części: pozytywne podsumowanie dotychczasowego kontaktu („bardzo miło mi się rozmawia”), jasne zakomunikowanie własnej intencji („mam ochotę to kontynuować przy kawie”) i konkretna, łatwa do zaakceptowania lub odrzucenia propozycja (miejsce, dzień, godzina). Fraza „Jak brzmi?” na końcu jest neutralna i otwarta – nie brzmi ani jak żądanie („zdecyduj się!”), ani jak błaganie („proszę, powiedz tak”). Pewność siebie leży w tej konkretności: pokazujesz, że potrafisz podjąć inicjatywę i zorganizować coś prostego, nie czyniąc z tego wielkiego wydarzenia. Proponujesz jeden termin. To daje drugiej stronie łatwą ścieżkę: może się zgodzić, zaproponować inną godzinę/temat lub grzecznie odmówić. Niepewność i desperacja rodzą się w wieloznaczności; pewność – w jasności.

Ostatnim, często pomijanym elementem jest twoja wewnętrzna postawa i gotowość na każdą odpowiedź. Pewne zaproszenie wypływa z przekonania, że spotkanie z tobą to dobra propozycja, ale nie jest jedyną możliwością na ziemi dla żadnej ze stron. Jeśli twoje samopoczucie i samoocena są całkowicie uzależnione od tego, czy ktoś odpowie „tak”, desperacja będzie wyczuwalna między wierszami. Pewność siebie bierze się ze świadomości, że odmowa nie jest twoją porażką, a jedynie informacją o niedopasowaniu. Dlatego, wysyłając zaproszenie, mentalnie przygotuj się na każdy scenariusz. Jeśli odpowiedź będzie pozytywna – świetnie. Jeśli będzie wymijająca lub negatywna – twoją reakcją powinien być spokój i godność. Możesz odpowiedzieć: „Rozumiem, nie ma sprawy. Życzę powodzenia w poszukiwaniach!” i bez dalszych pytań czy pretensji przejść dalej. Ta umiejętność przyjęcia „nie” bez dramatu jest najwyższym przejawem prawdziwej pewności siebie. Pokazuje, że szanujesz granice drugiej osoby i masz na tyle szacunku do siebie, by nie szukać potwierdzenia swojej wartości u kogoś, kto nie jest zainteresowany. W praktyce oznacza to, że przed wysłaniem wiadomości przypominasz sobie, że jesteś wartościową osobą, która po prostu proponuje wspólnie spędzony czas – to wszystko. Ta wewnętrzna wolność sprawia, że twoje słowa brzmią naturalnie, lekko i atrakcyjnie, bo nie są obciążone ciężarem rozpaczliwej potrzeby akceptacji.