Związek powinien opierać się na wsparciu i pomocy, szacunku i wspólnych chwilach. Niestety czasami trafiamy na toksycznych partnerów, którzy nawet nieświadomie mocno uprzykrzają nam życie. Jedynym z toksycznych zachowań oraz cech jest pociąg do niezdrowej rywalizacji i brak umiejętności przegrywania, który często może skutkować agresją i całkowitym brakiem samokontroli.


Mechanika działania niezdrowej rywalizacji w związku
Są osoby, które będą traktować związek jako ciągłą grę, w której jedna osoba ma władzę, a druga musi się podporządkować. Choć taki podział istnieje tylko w ich głowach, będą się bardzo starać, żeby ich partnerzy wzięli udział w rozgrywkach. W ten sposób będą utrzymywać się w tym przekonaniu i będzie im to pasowało, dopóki będą wygrywać. Jak nie trudno się domyślić, nie zawsze jest tak łatwo i prędzej czy później partner może zorientować się, że związek nie działa tak, jak powinien. Jeśli będzie starał się odzyskać utraconą kontrolę, może spotkać się z agresywną reakcją i szybko zostanie „przywołany do porządku”.


Zachowania wskazujące na niezdrową rywalizację
Skoro związek to ciągła gra, a nasz partner to nasz główny przeciwnik, wszystko, co zrobimy lepiej od niego, będzie dla nas małą wygraną. Dlatego toksyczny parter chętnie będzie chwalił się awansem, podwyżką, kontraktem, ale także nowymi znajomymi, nowo odkrytym serialem czy nowo zakupionym sprzętem. Słowem, wszystko, w czym będzie pierwszy i lepszy będzie traktował jako przewagę nad swoją drugą połówką. Jednocześnie, gdy to ona będzie odnosiła sukcesu, zacznie robić wszystko, aby je zdyskredytować, udowodnić, że na nie zasłużyła albo natychmiast kontrował swoimi ostatnimi osiągnięciami.


Toksyczna rywalizacja niszczy powoli każdy związek
Czy tego chcemy, czy nie, z czasem nasz związek zupełnie przestanie przypominać relację romantyczną, a szybko zmieni się w prawdziwą rywalizację, w której Ty będziesz chciała odzyskać kontrolę, a on będzie chciał Ci ją odebrać. W ten sposób z czasem przestaniecie patrzeć na siebie jak na partnerów, staniecie się zamiast tego swoimi wrogami. Jeśli szybko nie zakończysz tej relacji albo nie doprowadzisz do zmiany kierunku, który obrała, sama staniesz się toksyczna i zrobisz wszystko, żeby twój partner przegrał rozpoczętą „grę” albo zupełnie ulegniesz i staniesz się wiecznym przegranym.

Wirtualna przestrzeń stała się dla wielu z nas nowym forum wymiany myśli, emocji i budowania relacji. To tutaj, za pomocą zdań układanych na ekranie, staramy się wyrazić siebie, znaleźć zrozumienie, a czasem – choćby na chwilę – uciec od samotności. Jednak sposób, w jaki piszę ten artykuł, a Ty, Czytelniku, go odbierasz, oraz sposób, w jaki prowadzimy internetowe rozmowy, rzadko jest w pełni wolny od naszej przeszłości. Szczególnie głębokie piętno odciskają na nim doświadczenia, które noszą znamiona traumy. Trauma poprzednich związków – czy to toksycznych, zakończonych zdradą, pełnych manipulacji emocjonalnej lub po prostu milczenia – nie zostawia nas w spokoju, gdy siadamy przed klawiaturą. Wręcz przeciwnie, staje się niewidzialnym edytorem, który podpowiada nam słowa, każe nam kasować zdania, ostrzega przed otwarciem się lub, przeciwnie, pcha do nadmiernej ekspresji. To, co wysyłamy w cyfrową przestrzeń, to często nie tyle czysta, nieprzefiltrowana myśl, co komunikat przetworzony przez system obronny zbudowany z bolesnych wspomnień.

Każda rana zadana w bliskiej relacji tworzy w nas coś na kształt emocjonalnego radaru. Jego zadaniem jest wykrywanie potencjalnych zagrożeń, zanim zdążą nas one zranić ponownie. W realnym świecie działanie tego radaru może być maskowane przez społeczne konwenanse, uśmiech czy kontrolę nad mimiką. W świecie online, gdzie głównym narzędziem ekspresji jest tekst, ten mechanizm obronny ujawnia się z zaskakującą siłą. Osoba, która w poprzednim związku była stale krytykowana i pouczana, może w internetowych rozmowach przyjmować jedną z dwóch skrajnych postaw. Albo będzie pisała niezwykle ostrożnie, używając ciągłych kwalifikatorów: „może się mylę, ale…”, „to tylko moja opinia…”, „zastanawiam się, czy…”. Każde zdanie jest wówczas niczym żołnierz wysyłany na minowe pole – sprawdzany, zabezpieczany, gotowy do natychmiastowego wycofania. Albo przeciwnie – jej komunikaty staną się twarde, niemal agresywne w swej stanowczości, jak mur mający chronić delikatne wnętrze przed jakąkolwiek krytyką. W obu przypadkach źródłem tego stylu jest ten sam lęk: przed odrzuceniem, przed oceną, przed powtórką z bolesnej historii.

Jednym z najbardziej widocznych śladów pozostawionych przez traumatyczne związki jest nieufność. Zdrada, kłamstwa, gaslighting – wszystko to podkopuje fundamenty zaufania, nie tylko do konkretnego partnera, ale do ludzi w ogóle. W komunikacji online, gdzie brakuje tonu głosu, mowy ciała i dotyku, ta nieufność kwitnie w sposób szczególny. Stajemy się wtedy mistrzami analizy tekstu. Przeczytaną wiadomość rozkładamy na czynniki pierwsze. Dlaczego odpisał dopiero po trzech godzinach? Dlaczego użył kropki, a nie wykrzyknika? Czy to „ok” oznacza złość, czy po prostu pośpiech? Każdy, najdrobniejszy nawet element komunikatu, może zostać zinterpretowany jako potencjalny sygnał ostrzegawczy. Osoba, która doświadczyła zdrady, może w krótkiej nieobecności online partnera doszukiwać się śladów nowego oszustwa. Ktoś, kto był ofiarą gaslightingu – czyli manipulacji polegającej na podważaniu jego poczucia rzeczywistości – będzie z ogromną intensywnością szukał w zapisie rozmów dowodów na to, że jego odczucia są słuszne, że to, co widzi w tekście, jest prawdziwe. Komunikacja, która powinna być mostem, zamienia się w pole bitwy, na którym przeszłość nieustannie toczy walkę z teraźniejszością.

Z drugiej strony, trauma związana z odrzuceniem lub porzuceniem kształtuje zupełnie inny wzorzec zachowań. Osoba, która nosi w sobie taką ranę, może w komunikacji online przejawiać tzw. „lękowy styl przywiązania”. Przekłada się to na potrzebę ciągłego potwierdzania więzi. Może to być nieustanne pytanie: „Wszystko w porządku?”, „Na pewno się nie gniewasz?”, „Czy jesteś tam?”. Mogą to być długie, wielozdaniowe wiadomości, które są próbą zabezpieczenia się przed ciszą, która jest odbierana jako zapowiedź opuszczenia. Każda przerwa w rozmowie, każde nieodebrane połączenie, staje się źródłem ogromnego niepokoju, który można ukoić tylko poprzez natychmiastowy kontakt. Ten styl bywa męczący dla drugiej strony, która często nie rozumie jego źródła. Widzi jedynie nadmierną potrzebę uwagi, nie zdając sobie sprawy, że jest to wołanie o pomoc kogoś, kto został kiedyś pozostawiony sam na sam z swoim bólem i boi się, że historia się powtórzy.

Ciekawym i niestety bardzo powszechnym zjawiskiem jest także wpływ traumy na sposób, w jaki wyrażamy swoje potrzeby i granice. Osoba, która w poprzednim związku była ignorowana lub wyśmiewana za swoje uczucia, może w świecie online całkowicie zrezygnować z ich wyrażania. Będzie udzielała się w dyskusjach, ale unikała tematów osobistych. Będzie wspierała innych, ale sama nie poprosi o wsparcie. Jej profil społecznościowy może być idealnie wystylizowany, pełny uśmiechów i pozorów szczęścia, podczas ona sama, po drugiej stronie ekranu, czuje się niewidzialna i niezrozumiana. To forma samoochrony – skoro otwarcie się prowadziło do zranienia, to lepiej w ogóle się nie otwierać. Inni, przeciwnie, mogą używać internetu jako bezpiecznego ventila do uwalniania stłumionych emocji. Ich posty czy wiadomości mogą być pełne gniewu, pretensji, dramatycznych sformułowań. To często nie jest świadoma manipulacja, ale raczej nagromadzony ból, który wreszcie znalazł ujście. Ponieważ w świecie online nie widzimy bezpośredniego wpływu naszych słów na drugą osobę (jej łez, zdziwienia, złości), to ujście bywa szczególnie gwałtowne i niekontrolowane.

Nie można też pominąć roli traumy w kształtowaniu naszej reakcji na konflikty online. Dla kogoś, kto wychowywał się lub był w związku, gdzie konflikty przeradzały się w awantury, krzyki i przemoc słowną, każda, nawet najdrobniejsza różnica zdań w internecie, może uruchamiać mechanizm „walki lub ucieczki”. Reakcja „walki” objawia się jako agresywna, często obraźliwa odpowiedź. Celem jest wówczas nie merytoryczna dyskusja, ale psychologiczne pokonanie przeciwnika, zanim on zdąży nas zranić. Reakcja „ucieczki” to natychmiastowe wycofanie się z rozmowy, opuszczenie czatu, zablokowanie interlokutora przy pierwszym oznajmieniu napięcia. W obu przypadkach brak jest przestrzeni na zdrową, konstruktywną kłótnię, która jest nieodłącznym elementem każdej dojrzałej relacji. Przestrzeń online, z jej możliwością natychmiastowego cięcia więzi, szczególnie sprzyja tej drugiej, uciekającej strategii.

Warto zadać sobie pytanie: jak to możliwe, że doświadczenia z „realu”, z intymnej, bliskiej relacji, tak głęboko przenikają do świata bitów i pikseli? Odpowiedź leży w naturze ludzkiego mózgu. Część naszego mózgu zwana ciałem migdałowatym, odpowiedzialna za reakcje emocjonalne, a zwłaszcza za strach, nie odróżnia precyzyjnie zagrożenia fizycznego od emocjonalnego, ani tego pochodzącego z świata realnego od tego pochodzącego z wirtualnego. Kłótnia na czcie, gniewny komentarz, odrzucenie poprzez brak odpowiedzi na wiadomość – wszystko to może wywołać taką samą, silną reakcję neurologiczną, jak kłótnia przy kolacyjnym stole. Trauma wzmacnia te ścieżki nerwowe. Mózg uczy się: „sytuacja X (np. cisza partnera) prowadzi do bólu Y (opuszczenia)”. Kiedy w nowej relacji online pojawia się podobna sytuacja X, ciało migdałowate uruchamia alarm, zanim kora przedczołowa – odpowiedzialna za racjonalne myślenie – zdąży zanalizować, że to zupełnie inna osoba i inny kontekst. Dlatego nasze reakcje bywają nieproporcjonalne, zaskakujące nawet dla nas samych. To nie jest nasza „prawdziwa” jaźń, która działa, to zautomatyzowany system obronny, stworzony przez stare rany.

Istnieje jednak druga strona tego medalu. Świadomość tego, jak nasza przeszłość kształtuje naszą teraźniejszość online, jest pierwszym i najpotężniejszym krokiem ku zmianie. Zauważenie, że nasza paniczna potrzeba natychmiastowej odpowiedzi lub nasza tendencja do czytania między wierszami w poszukiwaniu zdrady, ma swoje źródło w dawnym bólu, jest momentem wyzwalającym. To moment, w którym możemy odzyskać kontrolę. Możemy zacząć oddzielać przeszłość od teraźniejszości. Kiedy poczujemy stary, znany lęk narastający podczas czekania na wiadomość, możemy zamiast pisać kolejne pytanie, zapytać samych siebie: „Czy mój niepokój jest reakcją na to, co dzieje się teraz, czy na to, co wydarzyło się wtedy?”. To proste, ale głębokie pytanie, może stać się przerwą między impulsem a działaniem, przestrzenią, w której rodzi się wolność.

Komunikacja online, pomimo wszystkich swoich wyzwań, może stać się także narzędziem leczenia. Daje nam coś, czego często brakuje w rozmowie twarzą w twarz – czas. Czas na przemyślenie odpowiedzi, na ułożenie swoich myśli, na uspokojenie emocji. Możemy wykorzystać ten dar. Zamiast reagować impulsywnie, możemy napisać wiadomość, a następnie odłożyć ją na piętnaście minut, przeczytać ponownie i dopiero wtedy zdecydować o wysłaniu. Możemy użyć emoji, by dodać kontekst emocjonalny, którego brakuje w suchym tekście: „To poważna rozmowa, ale nie jestem zły 😊”, „Martwię się tym, co powiedziałaś 🫤”. Możemy też, co jest aktem ogromnej odwagi w erze szybkich DM-ów i krótkich wiadomości, użyć klawiatury do wyrażenia naszej wrażliwości. Wysłanie wiadomości: „Hej, kiedy nie odpisujesz przez dłuższy czas, mój stary lęk przed odrzuceniem się uaktywnia. Wiem, że to irracjonalne, ale czy mógłbyś/mogłabyś o tym pamiętać?” – to akt budowania mostu nad przepaścią przeszłości. Wymaga to otwarcia się na ryzyko zranienia, ale jest to ryzyko podjęte świadomie, a nie pod wpływem strachu.

Najgłębszą transformacją, jaka może się dokonać, jest zmiana celu komunikacji. Dla osoby z traumą, celem często jest samoochrona. Pisze i czyta wiadomości, by uniknąć bólu. Jednak dojrzała relacja, czy to przyjacielska, czy romantyczna, nie może się opierać wyłącznie na unikaniu. Prawdziwym celem komunikacji, zarówno online, jak i offline, powinno być wzajemne zrozumienie i zbliżenie. Kiedy uświadomimy sobie, że nasze nadmiernie ostrożne lub nadmiernie agresywne style pisania uniemożliwiają osiągnięcie tego celu, możemy zacząć je korygować. Możemy zacząć pisać nie po to, by się bronić, ale by się dzielić. Nie po to, by kontrolować, ale by poznawać. To powolny proces, niczym nauka nowego języka. Wymaga cierpliwości wobec siebie i wobec drugiej osoby. Wymaga także wyrozumiałości, gdyż każdy z nas nosi w sobie jakieś blizny.

Wirtualny świat, z jego pozorną anonimowością i dystansem, wydaje się bezpieczną przystanią. Możemy tam stworzyć awatara siebie, który jest wolny od bólu przeszłości. Jednak prawda jest taka, że wchodzimy tam jako całe osoby, z naszymi ranami i naszymi mechanizmami obronnymi. To, jak piszemy, jak interpretujemy słowa innych, jak reagujemy na konflikty w sieci, to często bezpośredni przekaz z pola bitwy naszych dawnych związków. Rozpoznanie tych wzorców to nie słabość, ale przejaw wielkiej samoświadomości. To dopiero początek drogi. Drogi, która prowadzi od komunikacji sterowanej strachem do komunikacji wypływającej z autentyczności i wyboru. Drogi, na której stopniowo rozbrajamy nasz wewnętrzny system alarmowy i pozwalamy, by słowa, które wysyłamy w cyfrową próżnię, były nie tylko echem przeszłości, ale przede wszystkim szczerym głosem teraźniejszości, gotowym na prawdziwe, głębokie spotkanie z drugim człowiekiem, pomimo wszystkich ryzyk, które to za sobą niesie.

W obecnych czasach coraz więcej mówi się o partnerstwie w związku, ponieważ nastały bardzo trudne czasy dla rodzin. Kiedyś relacje rodzinne miały swoją kolejność, której nikt nie przekraczał. Kobieta była strażniczką domowego ogniska, zaś mężczyzna miał za zadanie zapewnić rodzinie utrzymanie. Dziś te proporcje się zatarły, gdyż coraz częściej pracują oboje rodzice. Dlatego partnerstwo w związku jest bardzo ważne, żeby dać sobie radę ze wszystkimi problemami życia codziennego.


Co to takiego - partnerstwo w związku?


Przede wszystkim jest to równorzędne traktowanie kobiety i mężczyzny. To nie znaczy, że mężczyzna urodzi dziecko, bo tego nie da się przeskoczyć, jednak praca przy dzieciach rozłożona jest już na dwie osoby, a nie tylko jedno. W partnerskim związku, mężczyzna nie uważa, iż pomaga żonie, lecz w równym stopniu odpowiada za dom i dzieci. Taka sytuacja jest w dosłownie każdej dziedzinie życia, gdyż nawet seks małżeński jest partnerski. W jaki sposób? Przede wszystkim kobieta też ma w tym coś do powiedzenia, też ma jakieś oczekiwania i potrzeby, które dobry partner weźmie pod uwagę i będzie z takim samym zaangażowaniem realizował, jak własne. Dobry stosunek seksualny cementuje związek, dlatego seks partnerski jest w tym przypadku bardzo ważny.


Czy partnerstwo w związku nie zaburza odwiecznych relacji kobieta-mężczyzna?


Nigdy takie podejście nie zaburzało tego rodzaju relacji. Taka sytuacja wyłącznie je zacieśnia, ponieważ obie osoby w równym stopniu za wszystko odpowiadają. To znaczy, że mąż ma prawo czuć się zmęczony po całodniowej pracy. Żona jednak tak samo będzie wykończona w opiece nad kilkorgiem dzieci. Pomoc męża, by żona spokojnie odpoczęła choć przez chwilę, jest bardzo ważna. Dzięki temu nie psują się relacje łóżkowe, gdyż w miarę wypoczęta żona, będzie także zaangażowana w igraszki łóżkowe. Nie ma nic gorszego, niż oczekiwanie, że będzie partnerski seks, po całym dniu użerania się z dziećmi i ogromie innych prac. W takich sytuacjach kobieta marzy tylko o odpoczynku a nie o bliskości męża.


Jak zatem stworzyć partnerski związek?


Bez szczerej rozmowy się nie obędzie. Już od początku należy wyznaczyć granice, jak ma to wyglądać, po czym skrupulatnie się tego trzymać. Dotyczy to obu stron, ponieważ, jeśli dla świętego spokoju odpuścimy tej drugiej osobie, wówczas bardzo trudno będzie wrócić na właściwe tory. Nad partnerskim związkiem trzeba pracować, ale równie tyle, co wymagamy, dawać też od siebie. Oboje partnerzy muszą mieć poczucie, że są faktycznie w partnerskim związku, a nie wykorzystywani przez drugą osobę. W razie niejasności, należy od razu szczerze rozmawiać i poprawiać relację. Choć związek partnerski jest bardzo trudno stworzyć, są one bardzo trwałe. Dzieje się tak dlatego, że wszystkie problemy od razu są regulowane i wyjaśniane, dzięki czemu nie ma nagromadzonych złych emocji. Jest to jeden z lepszych modeli związku, szczególnie w obecnych czasach. Niestety bez obopólnej współpracy nie utworzy się partnerski związek. Z obu stron musi być chęć i utrzymania takich relacji.