Słodkie misie-przytulanki, wszechobecne poduszki w kształcie serca i miliony pudełek czekoladek z napisem I Love You – to znak, że w sklepach nadchodzi bum na Walentynki? Ale czy, aby na pewno Święto Zakochanych to nadal święto, czy już komercyjny kicz?
Nie da się ukryć, że żyjemy w świecie, gdzie wszystko mamy na wyciągnięcie dłoni. Dlatego już od końca stycznia jesteśmy bombardowani przez reklamodawców słodkimi, czasami aż do przesady, spotami o zakochanych, serduszkach i wszystkim tym co sprawia, że Walentynki jedni kochają, a ani nienawidzą. Bo już dawno Święto Zakochanych nie jest kojarzone z romantycznymi wierszami i pretekstem wyznania od dawna skrywanych uczuć. Dziś oglądamy prawdziwy Armagedon komercji w najgorszym wydaniu. Każdy „szanujący” się sklep około 14 lutego okleja swoje wystawy Kupidynami, sercami, a w proponowanym asortymencie znajdziemy najróżniejsze słodkości – jedyny warunek: musi być napis Kocham Cię; nie ważne w jakim języku.
Komercja, która niestety od dawna nie ma nic wspólnego z miłością, narzuca wręcz wszystkim parom obchodzenie tegoż „święta”. I niektórzy skuszeni zbliżającą się datą rezerwują na potęgę stoliki w najlepszych restauracjach, noclegi w hotelach, aby przypadkiem nie wypaść źle w oczach wybranki, bądź co gorsza - znajomych! Bo tak się składa, że we współczesnym świecie wiele rzeczy, które robimy, robimy dla znajomych, nie dla siebie. Więc co by to było, gdyby jakaś znajoma nam para dowiedziała się, że nie stanęliśmy na wysokości zadania i nie mamy planów na wieczór 14 lutego? Choć można się śmiać, wiele przecież robimy pod publiczkę w myśl „a niech widzą!”
Warto zaznaczyć, że od lat poszerza się grono antyfanów Walentynek. Owe grono chwali się, że jest to dzień jak co dzień, bez zbędnych i niepotrzebnych wydatków, z ewentualnym symbolicznym kwiatkiem. I już! Wystarczy! Komercja sprzedana nam przez Amerykę, nie dotyka wszystkich i może dzięki Bogu! Wymuszone świętowanie nie jest niczym dobrym, więc po co zawracać sobie tym głowę. Zresztą sami przeciwnicy tego święta mówią, że kocha się raz nie raz w roku, a lepsze są małe gesty na co dzień, to mimo wszystko mają trochę racji. Tylko trochę, bo przecież jest to ŚWIĘTO Zakochanych. Raz w roku pary mają czas dla siebie, podkreśla się ich związek i samą celebrację miłości. Co z tego, że trącącą kiczem?
Nie da się ukryć, że polskie społeczeństwo już dawno „kupiło” wszystko od Ameryki, także ich kiczowatość i przepych w każdym aspekcie życia. Więc czemu dziwić się, że także i my, rodacy, obracamy wszystko w formę absolutnie tandetną? A jak ktoś chce celebrować Walentynki na styl morza czerwonych serduszek i czekoladek to jego sprawa. Kto chce iść z tłumem, niech idzie. Może i dobrze, że mamy w środku zimy taką odskocznie od szarej codzienności? A kto nie chce świętować, niech chociaż da innym obchodzić Walentynki na swój sposób, prawda?
Czy chemia może powstać przez internet? To pytanie, które zadaje sobie niemal każdy, kto kiedykolwiek próbował nawiązać głębszą więź poprzez ekran komputera czy smartfona. Tradycyjnie pojęcie „chemii” kojarzy nam się z nieuchwytną, fizyczną iskrą, która przeskakuje między dwojgiem ludzi w jednej chwili, gdy ich spojrzenia się spotkają, dłonie przypadkiem się zetkną, a w powietrzu wyczuwalne jest napięcie. To doświadczenie zmysłowe, niemal zwierzęce, które trudno sobie wyobrazić w świecie zredukowanym do tekstu, zdjęć i może czasem głosu. A jednak, coraz więcej osób deklaruje, że doświadczyło silnego, emocjonalnego pociągu do kogoś, kogo najpierw poznały w przestrzeni cyfrowej, a dopiero potem w realnej. Co na ten temat mówią badania psychologiczne? Okazuje się, że proces powstawania więzi i atrakcji online jest nie tylko możliwy, ale często podlega innym, ciekawym mechanizmom, które mogą nawet sprzyjać tworzeniu się głębszej, bardziej intelektualnej formy „chemii”. Psychologia relacji zdaje się sugerować, że to, co potocznie nazywamy chemią, wcale nie jest jednorodnym zjawiskiem. Składa się na nie zarówno pobudzenie fizjologiczne, jak i emocjonalne zaangażowanie, intelektualna fascynacja oraz poczucie podobieństwa i wzajemnego zrozumienia. Te ostatnie składniki mogą znakomicie rozwijać się w środowisku online, a w niektórych przypadkach nawet intensywniej niż podczas tradycyjnego, pierwszego spotkania w zatłoczonym barze. Kluczowym pojęciem jest tutaj „wiązanie się poprzez ujawnianie siebie” – proces, w którym stopniowo i wzajemnie dzielimy się osobistymi informacjami, myślami i uczuciami. W realnym świecie, zwłaszcza na początku znajomości, proces ten bywa hamowany przez zakłopotanie, presję czasu czy rozpraszające bodźce zewnętrzne. W przestrzeni platform do nawiązywania relacji tempo i głębia tych wynurzeń często są większe. Badania, takie jak te klasyczne autorstwa psychologów Sphenera i Keislera, wskazują na zjawisko „hiperpersonalnej” komunikacji online. Polega ono na tym, że w warunkach ograniczonej liczby sygnałów (brak wyglądu, mimiki, tonu głosu w czysto tekstowej komunikacji), nadawca i odbiorca idealizują się nawzajem. Odbiorca buduje w umyśle pozytywny, często dopasowany do własnych pragnień, obraz rozmówcy na podstawie tego, co ten pisze. Nadawca zaś, mając więcej czasu na przemyślenie i skonstruowanie wypowiedzi, może prezentować swoją najlepszą, najciekawszą wersję. To swoiste „przeprojektowanie siebie” w interakcji może prowadzić do powstania silnego poczucia więzi i fascynacji, które można interpretować jako chemię intelektualną lub emocjonalną. Co ważne, ten proces bywa bardziej kontrolowany i intencjonalny niż spontaniczna wymiana zdań przy pierwszym spotkaniu, co dla osób nieśmiałych lub ceniących głębszą rozmowę może być środowiskiem wręcz idealnym do rozpalania iskry zainteresowania.
Mechanizm ten ma jednak swoje drugie, ciemniejsze dno, które również jest przedmiotem badań. Powstałe w ten sposób poczucie bliskości i chemii może być iluzoryczne, oparte na projekcji i fantazji, a nie na realnym poznaniu całościowej osoby, z jej niedoskonałościami i codziennymi nawykami. Psychologowie ostrzegają przed zjawiskiem „premature intimacy” – przedwczesnej intymności, gdzie bardzo szybko, pod wpływem intensywnych, tekstowych wynurzeń, ludzie deklarują sobie głębokie uczucie, nie mając żadnego punktu odniesienia co do zachowania drugiej strony w rzeczywistości. Czy zatem chemia online jest nieprawdziwa? Nie do końca. Można ją raczej opisać jako chemię innego rodzaju, skupioną na innych modalnościach. W świecie rzeczywistym pierwsze wrażenie opiera się w ogromnej mierze na atrakcyjności fizycznej, zapachu, dźwięku głosu, mowie ciała – czynnikach, które aktywują prymitywne ośrodki w mózgu związane z pociągiem. W świecie online, zwłaszcza na początku tekstowej komunikacji, pierwsze wrażenie budowane jest na podstawie sposobu wysławiania się, poczucia humoru, inteligencji, wrażliwości, podobieństwa wartości i poglądów. Chemia, która tu powstaje, jest chemią umysłu i osobowości. Badania z zakresu psychologii ewolucyjnej i społecznej potwierdzają, że długoterminowa satysfakcja z związku jest silniej skorelowana z podobieństwem wartości i wzajemnym szacunkiem niż z samym tylko początkowym, fizycznym pociągiem. W tym kontekście serwisy umożliwiające poznawanie nowych ludzi mogą działać jak filtr, który najpierw pozwala na poznanie tych głębszych warstw, a dopiero potem wprowadza element fizyczności. Co ciekawe, samo oczekiwanie i wyobrażanie sobie drugiej osoby na podstawie tych głębszych rozmów może potem, podczas pierwszego spotkania, wzmocnić odczuwanie tradycyjnej chemii fizycznej. Mózg, który już związał pozytywne emocje i podniecenie z daną osobą, może „przepisać” te odczucia na reakcję fizjologiczną podczas realnego spotkania. To zjawisko jest podobne do efektu, który obserwujemy, gdy zakochani się w kimś przez długą korespondencję – listy miłosne z dawnych epok są tego doskonałym przykładem. Współczesne aplikacje randkowe stały się po prostu nowym medium dla tego starożytnego zjawiska.
Wielu badaczy zastanawia się jednak, czy ten rodzaj chemii przetrwa próbę spotkania twarzą w twarz. Kluczowym momentem jest tu pierwsze spotkanie offline, które w psychologii relacji internetowych bywa nazywane „testem rzeczywistości”. To moment, w którym dwie, już zazwyczaj silnie ze sobą emocjonalnie związane online, osoby muszą skonfrontować swój wyidealizowany obraz z rzeczywistym, wielowymiarowym człowiekiem. Badania, jak chociażby te prowadzone przez Nicolasa Epleya z Uniwersytetu Chicago, pokazują, że ludzie mają tendencję do znacznego niedoceniania tego, jak bardzo osobowość i charakter drugiego człowieka są czytelne oraz atrakcyjne w bezpośrednim spotkaniu, nawet po wstępnej, tekstowej znajomości. Okazuje się, że chemia zbudowana online nie znika po spotkaniu, ale podlega transformacji. Jeśli fizyczna obecność i bezpośrednia interakcja potwierdzają obraz wyłaniający się z rozmów – to znaczy, jeśli osoba jest spójna w swoich zachowaniach, a jej wygląd i sposób bycia, choć oczywiście nieidealny, jest zasadniczo zgodny z wyobrażeniem – wówczas chemia online może się spotęgowac, przekształcając w pełniejszą, bardziej kompleksową więź. Iskra intelektualna otrzymuje wtedy paliwo zmysłowe. Problem i potencjalny kryzys pojawia się wtedy, gdy występuje duża rozbieżność. Na przykład, gdy osoba w rzeczywistości jest wycofana, podczas gdy w tekście była bardzo otwarta, lub gdy całkowicie ignoruje podstawowe zasady higieny czy szacunku, o których wcześniej pięknie pisała. Wtedy chemia online może gwałtownie wyparować, pozostawiając po sobie poczucie rozczarowania i oszustwa. Dlatego psychologowie podkreślają, że choć głębokie więzi mogą narastać online, to dla rozwoju pełnej, romantycznej relacji niezbędne jest jak najszybsze przeniesienie jej do świata rzeczywistego. Chemia internetowa jest jak roślina kiełkująca w kontrolowanych warunkach hydroponicznych – może być silna i zdrowa, ale aby zakwitła i wydała owoce, musi zostać przesadzona do prawdziwej gleby, ze wszystkimi jej nieprzewidywalnymi czynnikami.
W kontekście komunikacji głosowej i wideo, które stały się standardem w wielu internetowych poszukiwaniach towarzysza życia, proces tworzenia chemii znów się komplikuje i upodabnia do warunków rzeczywistych. Wideorozmowa przywraca bowiem część kluczowych składowych pierwszego wrażenia: ton głosu, tempo mówienia, śmiech, mimikę twarzy, choć nadal w ograniczonym, dwuwymiarowym formacie. Badania nad komunikacją niewerbalną potwierdzają, że nawet taka forma kontaktu dostarcza mózgowi ogromnie ważnych danych społecznych. Możemy ocenić czyjś szczery uśmiech (zaangażowanie mięśni wokół oczu), wykryć nerwowość po drżeniu głosu, czy poczuć sympatię po otwartej postawie ciała. Chemia, która może powstać podczas dobrej, swobodnej rozmowy wideo, jest już wielowymiarowa – łączy w sobie element intelektualny (treść rozmowy) z emocjonalnym (ton, ekspresja) i nawet w pewnym stopniu wizualnym. To ważny krok ewolucyjny w kierunku zmniejszenia luki między światem online a offline. Co jednak z samym fizycznym pożądaniem, które jest tak istotnym składnikiem romantycznej chemii? Czy może ono powstać wirtualnie? Odpowiedź psychofizjologii jest zaskakująco twierdząca. Pobudzenie seksualne i uczucie pożądania mogą być wygenerowane przez wyobraźnię, stymulowaną słowem pisanym, głosem, a nawet określonymi rodzajami interakcji online. Literatura erotyczna od wieków jest tego dowodem. W kontekście randkowania online, flirt, dwuznaczne rozmowy, a nawet wspólne oglądanie filmu przez platformę streamingową przy włączonym czacie głosowym, mogą wywołać silne pobudzenie i poczucie intymności. Jest to jednak pożądanie silnie skoncentrowane na umyśle i wyobraźni, a nie na bezpośredniej, fizycznej obecności. Jego trwałość i zdolność do przekształcenia się w satysfakcjonującą fizyczną relację ponownie zależą od późniejszej, realnej kompatybilności. Wnioski z badań są więc dość jednoznaczne: chemia zdecydowanie może powstać przez internet. Jest to jednak specyficzny rodzaj chemii, który może być niezwykle intensywny i głęboki, ponieważ opiera się na poznaniu wewnętrznego świata drugiej osoby, często z pominięciem powierzchownych, dystrakcyjnych bodźców. To jednocześnie chemia bardziej krucha, podatna na rozczarowanie, jeśli nie zostanie odpowiednio zweryfikowana w rzeczywistości. Dla współczesnego człowieka, szukającego więzi w cyfrowym świecie, zrozumienie tej dynamiki jest kluczowe. Pozwala cieszyć się iskrą, która przeskakuje przez czat, ale też zachować zdrowy rozsądek i pamiętać, że pełnia ludzkiej relacji wymaga spotkania nie tylko umysłów, ale i ciał, w tym samym miejscu i czasie.
Można śmiało powiedzieć, że większość osób decyduje się na założenie konta na portalu randkowym, żeby znaleźć dla siebie drugą połówkę. A co, jeśli cały mechanizm jest przygotowany w taki sposób, żeby nie pozwolić użytkownikom dopiąć swojego celu? Zapewne nie jest to już tak oczywisty wniosek, ale wystarczy spojrzeć na częstotliwość, z jaką osoby w relacjach wracają do tego typu strony, bez zamiaru kończenia swojego związku.
Potrzeba poznawania nowych ludzi
Na portalach randkowych pojawia się coraz więcej osób, które nie szukają dla siebie miłości, a jedynie chcą znaleźć kogoś do luźnej rozmowy. Wynika to przede wszystkim z postępującego poczucia samotności i potrzeby złapania z kimś kontaktu. Portale randkowe cały czas zalewają osoby przed ekranami nowymi propozycjami, przez co zachęcają do ciągłego powracania do nich. Nawet jeśli ktoś nie szuka już dla siebie partnera, dalej ma powód, żeby przeglądać profile i je oceniać, a nawet co jakiś czas kogoś zagadnąć. A przez to, że dzieje się to w internecie, nie ma się poczucia, że robi się coś złego albo niemoralnego.
Poczucie, że ma się jeszcze wiele innych opcjii
Portale randkowe cały czas zalewają nowymi bodźcami, podsuwając pod nos profile nowych użytkowników. Przez to osoba po drugiej stronie widzi, że nie musi się w nic na razie na poważnie angażować, bo jeśli coś się nie uda, to zawsze ma jeszcze dziesięć innych osób, do których może zagadać. Pomocny w takim myśleniu jest fakt, że każda osoba, która założyła swój profil w sieci randkowej, jest chętna na stworzenie jakiejś relacji. Przez to nie ma ryzyka, że ktoś nie będzie zainteresowany propozycją. Kiedy jest się w takim środowisku, nie czuje się potrzeby pracy nad związkiem i dawania z siebie stu procent.
Silnie uzależniające portale randkowe?
Czy można się uzależnić od portalu randkowego? Zapewne część osób uzależnia się od przeglądania profili nowych osób, wracają na serwis, nawet jeśli są już w stałych relacjach i chcą w nie inwestować. Wynajdują dla siebie różne wymówki, na przykład, że chcą sprawdzić, czy dalej mają w sobie to coś albo chcą po prostu sprawdzić, co zmieniło się w aplikacji. Zawsze wiąże się to jednak z tym samym, czyli ponownym wejściem w świat wolnych i szukających czegoś ciekawego osób, któremu ciężko jest się oprzeć.
Oczywiście to tylko pewne subiektywne przemyślenia, ogromna część osób na portalach randkowych odnajduje swoją drugą połowę i tym samym kończy przygodę z tego rodzaju serwisami czego życzymy każdemu.