Ludzie nieraz zadają sobie pytanie, czy w naszym nowoczesnym, ciągle przyśpieszającym świecie jest miejsce na miłość. Na taką prawdziwą, romantyczną i dozgonną, rodem z filmów, czy dzieł literackich, jakie przeszły do kanonu lektur obowiązkowych. A może pytanie należy sformułować zupełnie inaczej, a mianowicie: „Czy miłość romantyczna istniej?”. Tutaj u niektórych pojawi się nuta niepokoju. Ktoś zapyta: „Ale jak to? Przecież od lat tworzę udany związek oparty na miłości”. Jednak znajdą się i tacy, których życie nieprzyjemnie doświadczyło. Być może kogoś nurtuje kwestia zasadności stwierdzenia, że miłość jest podstawą związku. Rzec można jedno – ten niezwykle subtelny temat można rozpatrywać na wiele sposobów i pewnie każdy z nich zawiera w sobie jakieś akceptowalne szerzej uzasadnienie.


Miłość to nie uczucie, czyli o odnajdywaniu ponadromantycznych powiązań


Miłość jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Każdy pragnie być akceptowany i – najogólniej rzecz ujmując – dla kogoś ważny. Świadomość, że mamy kogoś, kto zawsze na nas czeka, wspiera oraz stawia na szczycie hierarchii życiowych priorytetów, stanowi motywację do podejmowania działań, a także do pracy nad samym sobą. Dotychczas powstało wiele definicji miłości, tworzonych głównie przez psychologów, filozofów, czy teologów. Choć posiadają one elementy wspólne, żadna nie jest tą – można powiedzieć - powszechnie obowiązującą. Nie ma jednego wytłumaczenia i sprecyzowania całego szeregu zachowań, motywów i odczuć, jakie towarzyszą stanowi określanemu mianem miłości. Zawarte wyżej, nieco kontrowersyjne stwierdzenie „miłość to nie uczucie”, również ma swoje uzasadnienie. Odwołamy się w tym miejscu do słów dra hab. Bartłomieja Dobroczyńskiego, związanego zawodowo z Instytutem Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wskazuje on, że uczucia ze swej definicji są czymś krótkotrwałym. Miłość jego zdaniem jest stanem bliższym woli, aniżeli uczuciu, wymagającym zaistnienia i zaangażowania wielu różnych procesów psychologicznych, przy równoczesnym wspomaganiu ze strony intelektualnej. Można ją porównać do dbania o ogród – potrzeba do tego poświęcenia, czasu, samodyscypliny, powtarzalności pewnych zabiegów, a nawet specjalnego rozkładu zajęć i czasem bolesnych rezygnacji z pewnych rzeczy. Jest to więc coś bardzo złożonego.
Często słyszymy, że między dwojgiem ludźmi musi być chemia. Stwierdzenie to przeniknęło do języka potocznego ze świata nauki. Ktoś na sam widok lub zapach drugiej osoby doznaje euforycznych stanów, przypominających te po zażyciu alkoholu lub środków odurzających. Istnienie takiej „chemii” można nawet sprawdzić za pomocą przyrządów mierzących parametry fizjologiczne – synchronizują się oddechy i rytmy serca. Wszystko to ma podłoże ewolucyjne. Powyższe czynniki wskazują na swego rodzaju seksualno-rozrodcze dopasowanie. Wszystko to często łączy się z niemal bezkrytycznym postrzeganiem partnera i trwa dwa, góra cztery lata. Po tym czasie ktoś nagle orientuje się, że porywająca spontaniczność tak naprawdę jest brakiem chęci życiowej stabilizacji, a uroczy śmiech w rzeczywistości przypomina rechot. Psychologowie uznaliby, że te minione lata były czasem na znalezienie nowych, stabilnych powiązań między osobami, zbudowanie odpowiedniej więzi i wewnętrzne wyrażenie zgodny na „bycie razem”. Związek musi przejść na wyższy poziom, stać się swego rodzaju instytucją. Dwoje ludzi zaczynają łączyć interesy i problemy dnia codziennego – zakup domu lub mieszkania, wybór sprzętów, kredyt, planowanie urlopu itd. Niektóre pary nie wytrzymują tej próby.


Miłość to za mało – tajemnice szczęśliwego związku


Czy sama miłość wystarczy, aby wieść szczęśliwe życie w udanym związku? Danielle B. Grossman, kalifornijska psychoterapeutka specjalizująca się w terapii rodzin oraz par stworzyła długą listę emocjonalnych umiejętności, jakie jej zdaniem są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania związku. Po pierwsze istotne jest rozpoznawanie emocji odczuwanych przez partnera w danej chwili, a także nazywanie i bezpośrednie komunikowanie swoich emocji. Maskowanie, tłumienie w sobie, albo oczekiwanie, że druga osoba odgadnie co nas dręczy, nie jest właściwym działaniem. Tak samo istotne jest radzenie sobie z emocjami w taki sposób, aby nie dopuścić do ich destruktywnego wpływu na partnera. Ciągłe odreagowywanie lub zwracanie się do drugiej osoby bez należnego jej szacunku, jest niedopuszczalne. Tak samo jak nieumiejętność przyjmowania odpowiedzialności na swoje czyny i nieprzepraszanie za nie. Kolejna kwestia to zdolność śmiania się z siebie i spojrzenia na wszystko ze zdrowym dystansem. Niezastąpiona jest też umiejętność przyjmowania słusznej krytyki, bez zaprzeczania, czy stosowania takich taktyk jak obwinianie i zastraszanie. Co jeszcze jest ważne? Dalej amerykańska badaczka wskazuje na następujące aspekty:


- stawianie granic mając na uwadze swoje zdrowie fizyczne i psychiczne
- umiejętność samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie; brak uzależnienia od partnera.
- akceptacja opinii i przekonań partnera, odmiennych od naszych; akceptowanie różnic między nami a partnerem.
- brak chęci do kontroli partnera i stosowania szantażu emocjonalnego.


Na koniec wskazuje na umiejętność akceptacji nudy i prozy życia, a także ujemnych cech charakteru partnera, czy tego, że nie zawsze będziemy zrozumiani. Cenne jest skoncentrowanie się na tym co jest, a nie rozpamiętywanie tego co było. Trzeba też pogodzić się ze świadomością, że każdy wybór ma swoje plusy i minusy, z którymi nieraz przyjdzie nam się mierzyć do końca życia.

W Polsce od wielu już lat najbardziej powszechny model życia polega na posiadaniu męża oraz dzieci. Jeszcze kilkanaście lat temu osoby samotne czy samotnie wychowujące dzieci nie miały łatwego życia. Z obawy na reakcje społeczne wiele osób odkładało decyzję o rozwodzie lub wręcz tkwiło w nieszczęśliwych związkach. W czasach obecnych mamy dużo więcej rozwodów, później wstępujemy w związki małżeńskie a i mieszkanie z partnerem bez ślubu już nikogo dzisiaj nie dziwi. Pomimo tego jak bardzo promowane jest dzisiaj bycie niezależnym single zdecydowana większość osób wcześniej czy później poszukuje partnera na stałe, aby razem z nim tworzyć stabilizację życiową. Wybór partnera jest sprawą indywidualną niemniej jednak obecnie można zaobserwować pewne wspólne tendencje. Wiele kobiet szukając towarzysza swojego życia zwraca uwagę na jego zaradność, umiejętność zarabiania pieniędzy i radzenia sobie w trudnych życiowych sytuacjach. Są to cechy ważne, ale oczywiście nie najważniejsze. Istotny jest także charakter przyszłego partnera. Oprócz ambicji życiowych i zawodowych liczy się także chęć pomocy innym, lojalność i tolerancja. Wiele badań pokazuje, że ludzie dość często dobierają się na zasadzie podobieństw. Dotyczy to przede wszystkim podobnego statusu materialnego, środowiska, z jakiego ktoś się wywodzi oraz podobnych zainteresowań. Wspólne spędzanie wolnego czasu oraz posiadanie podobnych dążeń życiowych niewątpliwie jest bardzo ważne. Mężczyźni jak wiadomo są wzrokowcami, dlatego wybierając kobietę swojego życia dużą wagę przywiązują do wyglądu. Z kobietami jest już nieco inaczej, gdyż wygląd mężczyzny nie odgrywa pierwszoplanowej roli. Ważne jest aby mężczyzna był kochający, troskliwy i dbał o swoją partnerkę. W praktyce można również zaobserwować, że pary zwykle mieszkają w niedalekiej odległości od siebie. Przyszłych partnerów poznajemy najczęściej w pracy, na uczelni czy na spotkaniach towarzyskich poprzez znajomych. Także jednym z kryteriów jest bliskie miejsce zamieszkania bo pozwala przypuszczać, że partner będzie mógł często odwiedzać swoją dziewczynę.

Rozwód, niezależnie od okoliczności, to jedno z najbardziej wymagających emocjonalnie doświadczeń w życiu człowieka. Nawet jeśli zakończenie związku było konieczne, często wiąże się z poczuciem porażki, żalu, tęsknoty, a czasem także z lękiem przed samotnością i niepewną przyszłością. Uczucia te bywają przytłaczające i mogą sprawić, że zamkniemy się w sobie, przestaniemy wierzyć w miłość i zrezygnujemy z marzeń o ponownym zbudowaniu bliskiej relacji. Tymczasem serce człowieka, choć raz zranione, potrafi się regenerować. Miłość po rozwodzie jest możliwa, ale wymaga uważności, cierpliwości i otwartości na nowe uczucia, które rodzą się już w innym kontekście życiowym.

Zanim zdecydujemy się otworzyć na kolejną relację, warto zatrzymać się i przyjrzeć swoim emocjom. Rozwód to nie tylko rozstanie z drugą osobą, ale też zakończenie pewnej wizji życia, planów, wspólnych rytuałów. Wiąże się to z utratą bezpieczeństwa emocjonalnego i koniecznością przebudowania swojej codzienności. Próba rozpoczęcia nowego związku, zanim te emocje zostaną uporządkowane, może skutkować powieleniem starych schematów, przenoszeniem trudnych uczuć na nowego partnera czy budowaniem relacji z lęku przed samotnością, a nie z potrzeby dzielenia życia z kimś wartościowym. Dlatego tak istotne jest, by dać sobie czas na żałobę po zakończonym małżeństwie i spokojne ułożenie życia na nowo.

Otwarcie się na nową miłość nie musi oznaczać zapomnienia o przeszłości. Przeciwnie — dojrzali emocjonalnie ludzie są świadomi swojej historii i potrafią ją zaakceptować jako część siebie. Istotne jest jednak, by przeszłość nie determinowała przyszłości. Jeśli wciąż żyjemy w cieniu poprzedniego związku, analizujemy dawne kłótnie, rozważamy co mogliśmy zrobić inaczej, a każde zachowanie potencjalnego partnera porównujemy do byłego małżonka, to znak, że nie jesteśmy jeszcze gotowi na nowe otwarcie. Miłość po rozwodzie wymaga nie tyle zapomnienia, co przekształcenia przeszłości w doświadczenie, które buduje, a nie ciąży.

Kiedy emocje po rozwodzie zaczynają opadać, pojawia się przestrzeń na refleksję nad sobą. To doskonały moment, by zadać sobie kilka ważnych pytań: czego naprawdę szukam w relacji? Co sprawia, że czuję się kochany i bezpieczny? Jakie błędy popełniałem w poprzednim związku, a czego nie chcę już więcej powtarzać? Tego rodzaju autorefleksja pomaga lepiej poznać siebie, a to z kolei zwiększa szansę na stworzenie zdrowego i trwałego związku. Miłość po rozwodzie nie musi być powieleniem wcześniejszych wzorców — może być nową jakością, opartą na większej świadomości i dojrzałości.

Jednym z największych wyzwań po rozwodzie jest zaufanie. Kiedy raz zostało się zranionym, rozczarowanym lub zdradzonym, trudno uwierzyć, że nowa relacja może być inna. Pojawia się ostrożność, dystans, potrzeba kontroli. Te mechanizmy obronne są naturalne, ale mogą stać się przeszkodą w budowaniu bliskości. Warto stopniowo i świadomie pracować nad otwieraniem się na drugiego człowieka. Nie oznacza to całkowitego odsłonięcia się od razu, lecz raczej pozwalanie sobie na coraz większe zaufanie, w miarę jak nowy partner okazuje się osobą godną naszej bliskości. Tylko w ten sposób można przezwyciężyć lęk i dać sobie szansę na prawdziwą miłość.

Nie bez znaczenia jest również otoczenie, które często wywiera presję lub nieświadomie utrudnia wejście w nową relację. Dzieci, rodzina, przyjaciele — każdy może mieć swoje zdanie na temat tego, kiedy i czy w ogóle warto szukać miłości po rozwodzie. Dla jednych to temat tabu, dla innych – znak egoizmu. W takich momentach warto wsłuchać się przede wszystkim w siebie. Tylko my wiemy, czego naprawdę pragniemy. Opinie innych są ważne, ale nie mogą kierować naszym życiem uczuciowym. Decyzja o otwarciu się na nowy związek powinna wypływać z naszej gotowości, a nie z potrzeby spełnienia cudzych oczekiwań.

Wchodząc w nową relację po rozwodzie, dobrze jest być ze sobą szczerym i nie udawać, że wszystko jest idealnie. Związek to nie ucieczka przed samotnością, ale świadomy wybór obecności drugiej osoby w naszym życiu. Otwierając się na nową miłość, warto przyjąć postawę akceptacji zarówno wobec siebie, jak i nowego partnera. Każdy z nas niesie za sobą pewien bagaż, ma swoje nawyki, lęki, ograniczenia. Dojrzała miłość nie polega na wzajemnym poprawianiu się, ale na wspieraniu się w procesie wzrastania i akceptowaniu siebie nawzajem takimi, jakimi jesteśmy.

Równie istotne jak emocjonalna gotowość jest praktyczne podejście do budowania nowego związku. Miłość po rozwodzie często toczy się w realiach, które znacznie różnią się od tych z młodości. Można mieć dzieci, ustabilizowaną sytuację zawodową, konkretne przyzwyczajenia. Nowy partner staje się częścią złożonej układanki, a nie początkiem wszystkiego od zera. To może być trudne, ale daje też wyjątkową szansę — zamiast budować relację na bazie iluzji i wyobrażeń, można ją opierać na realnych fundamentach, w oparciu o wartości, które są dla obu stron naprawdę ważne.

Wielu ludzi po rozwodzie doświadcza też wewnętrznej zmiany w postrzeganiu miłości. Romantyczne ideały schodzą na dalszy plan, a na pierwszy wysuwają się potrzeby stabilizacji, wsparcia, codziennej obecności. Nie chodzi już o motyle w brzuchu, ale o wspólne gotowanie obiadu, rozmowę po ciężkim dniu czy wspólne milczenie bez poczucia niezręczności. To nowa jakość bliskości, która może dawać ogromne poczucie bezpieczeństwa i spełnienia. Miłość po rozwodzie nie musi być mniej intensywna — bywa głębsza, bardziej autentyczna, bo oparta na realnych doświadczeniach i świadomych wyborach.

Niektórzy obawiają się, że po rozwodzie są „za starzy” na nową miłość. Tymczasem wiek bywa wręcz atutem. Dojrzałość emocjonalna, świadomość swoich potrzeb, mniejsze oczekiwania wobec „ideału” partnera — to wszystko sprawia, że nowe relacje są często bardziej zrównoważone i satysfakcjonujące niż te z młodości. Nie chodzi już o szukanie kogoś, kto nas „dopełni”, ale kogoś, z kim możemy iść wspólną drogą, zachowując swoją niezależność, a jednocześnie dzieląc życie.

Otwarcie się na nowe uczucia po rozwodzie to także proces, w którym uczymy się być znowu w relacji. Po latach samotności lub trudnego małżeństwa możemy zapomnieć, jak wygląda zdrowa bliskość. Możemy mieć trudność z wyrażaniem uczuć, budowaniem zaufania, dzieleniem się codziennością. Warto podejść do tego z łagodnością — zarówno wobec siebie, jak i nowego partnera. Każdy związek potrzebuje czasu, by się ukształtować, znaleźć własny rytm i przestrzeń do wzajemnego wzrastania.

Miłość po rozwodzie nie jest nierealnym marzeniem. Jest realną możliwością, która otwiera się przed każdym, kto zdecyduje się dać sobie szansę. To nie musi być droga usłana różami, ale może być drogą, która prowadzi do spełnienia, bliskości i poczucia, że życie nadal potrafi zaskakiwać czymś pięknym. Wystarczy odważyć się zrobić pierwszy krok — otworzyć serce, nie udając, że jest nienaruszone, ale pokazując je takim, jakie jest teraz: silniejsze, dojrzalsze i gotowe na nowe uczucie.